ყივანახველა არის გადამდები ინფექციური დაავადება, რომელიც ხასიათდება ძლიერი და განმეორებითი ხველით. მისი გამომწვევი ბაქტერია Bordetella pertussis არის, რომელიც სასუნთქი სისტემის ორგანოებს, ძირითადად ბრონქებსა და ფილტვებს, აზიანებს. ყივანახველა განსაკუთრებით საშიშია ჩვილებისა და მცირე ასაკის ბავშვებისთვის, თუმცა შესაძლოა მოზრდილებშიც გამოვლინდეს, თუ მათ იმუნიტეტი დაქვეითებული აქვთ.
რა არის ყივანახველა და მისი გამომწვევი მიზეზები?
ყივანახველა არის ინფექციური დაავადება, რომელიც ძირითადად სასუნთქი სისტემის ორგანოებს აზიანებს. მისი მთავარი გამომწვევია ბაქტერია Bordetella pertussis, რომელიც ორგანიზმში შესვლის შემდეგ აქტიურად იწყებს გამრავლებას სასუნთქ სისტემაში, რაც იწვევს სასუნთქი გზების გაღიზიანებასა და ანთებას.
ყივანახველას ინფექცია შეიძლება მოხდეს ინფიცირებულ ადამიანთან ახლო კონტაქტის შედეგად, როდესაც დაავადებული ახველებს ან აცემინებს, რაც გარემოში ბაქტერიებს ავრცელებს.
ყივანახველა და მისი სიმპტომები
სიმპტომები, როგორც წესი, თანდათან ვითარდება. დაავადების პირველი ნიშნები შეიძლება ჰგავდეს გაციებას, თუმცა დროთა განმავლობაში მდგომარეობა მძიმდება, და მისთვის დამახასიათებელი სიმპტომები გამოიხატება. დაავადების სტადიები მოიცავს შემდეგს:
- ინკუბაციის პერიოდი – ეს არის პერიოდი, რომელიც ინფიცირებიდან სიმპტომების გამოვლენამდე გადის და შეიძლება 7-დან 10 დღემდე გაგრძელდეს. ამ პერიოდში პაციენტი თავს ჯანმრთელად გრძნობს და სიმპტომები არ გამოუვლინდება.
- კატარალური სტადია – ეს არის საწყისი სტადია, რომელიც გაციების მსგავსია და მოიცავს ცხელებას, მსუბუქ ხველას, ცხვირიდან სეკრეტის გადინებას და ზოგიერთ შემთხვევაში თვალების ანთებას. ეს სტადია დაახლოებით 1-2 კვირა გრძელდება და ამ პერიოდში დაავადებული განსაკუთრებით გადამდებია.
- პაროდოქსული ხველის სტადია – ამ პერიოდში დაავადება უფრო მძიმდება და დამახასიათებელი ყივანახველური ხველის შეტევები იწყება. პაციენტს აწუხებს ძლიერი, მუდმივი ხველა, რომელიც ხშირდება ღამით და ზოგჯერ იწვევს ღებინებას. ხველის ყოველი შეტევა ხასიათდება სუნთქვის შემდგომ ყივანის ხმაურით, რაც დაავადების ტიპურ ნიშანად ითვლება. ეს სტადია ყველაზე მძიმეა და შეიძლება რამდენიმე კვირა გაგრძელდეს.
- აღდგენის სტადია – ეს არის ბოლო სტადია, რომელიც ხასიათდება მდგომარეობის ნელ-ნელა გაუმჯობესებით. ხველა მცირდება, თუმცა მისი ნიშნები შეიძლება რამდენიმე კვირის განმავლობაში შენარჩუნდეს.
დაავადების გავრცელება და რისკის ჯგუფები
ყივანახველა გადამდებია და შესაძლებელია გავრცელდეს ინფიცირებულ პირთან პირდაპირი კონტაქტით. ყივანახველა განსაკუთრებით საშიშია ჩვილებისთვის, რადგან მათი იმუნიტეტი ჯერ კიდევ სუსტია და ორგანიზმი ვერ უმკლავდება ამ დაავადებას. ასევე, რისკის ქვეშ არიან ასაკოვანი ადამიანები და ადამიანები, რომელთაც იმუნიტეტის დაქვეითებული აქვთ.
ყივანახველა და შესაძლო გართულებები
ის განსაკუთრებით საშიშია მისი გართულებების გამო. ჩვილები და პატარები მეტად არიან რისკის ქვეშ, რადგან მათი სასუნთქი სისტემა სუსტია და უფრო ადვილად ზიანდება. ყივანახველას გართულებები მოიცავს:
- ფილტვების ანთება – ყივანახველას შედეგად ჩვილებსა და პატარებში ხშირად ვითარდება ფილტვების ანთება, რაც სახიფათო მდგომარეობას წარმოადგენს.
- ტვინის ანთება (ენცეფალიტი) – ყივანახველას ძლიერი ხველის შედეგად შესაძლებელია, რომ ტვინიც დაზიანდეს, რაც სერიოზულ ნევროლოგიურ გართულებებს იწვევს.
- სასუნთქი გზების დაზიანება – ხანგრძლივი და ძლიერი ხველა იწვევს სასუნთქი გზების დაზიანებას, რამაც შეიძლება ქრონიკულ პრობლემები გამოიწვიოს.
ყივანახველას მკურნალობა
ყივანახველას მკურნალობა მოიცავს როგორც ანტიბიოტიკებს, ისე მხარდაჭერით მკურნალობას. დაავადების საწყის ეტაპზე ანტიბიოტიკები ეხმარებიან ინფექციის შეჩერებას და სხვა ადამიანებზე გადადების პრევენციას. მნიშვნელოვანია, რომ ანტიბიოტიკები მხოლოდ ექიმის დანიშნულებით იქნას მიღებული და მკურნალობის კურსი სრულად დასრულდეს.
პაროდოქსული ხველის სტადიაში, როდესაც ხველის შეტევები ძლიერდება, მკურნალობის მიზანი მდგომარეობს სიმპტომების შემსუბუქებაში. პაციენტს შეიძლება დაენიშნოს ხველის საწინააღმდეგო საშუალებები, თუმცა ისინი ყოველთვის არ მოქმედებენ ეფექტურად. სასურველია, რომ პაციენტმა ბევრი დაისვენოს, მიიღოს დიდი რაოდენობით სითხე და მოერიდოს გამღიზიანებლებს, როგორიცაა მტვერი ან სიგარეტის კვამლი.
პრევენცია და ვაქცინაცია
ყივანახველას პრევენციის ყველაზე ეფექტური გზა ვაქცინაციაა. ბავშვებს ყივანახველას საწინააღმდეგო ვაქცინაცია უტარდებათ კომბინირებული ვაქცინით, რომელიც ასევე იცავს დიფტერიისა და ტეტანუსისგან. ვაქცინაცია, როგორც წესი, რამდენიმე დოზად სრულდება და ამცირებს ინფიცირების რისკს.
რა უნდა იცოდეთ მშობლებმა?
მშობლები განსაკუთრებულად უნდა იყვნენ ფხიზლად ჩვილებისა და პატარა ასაკის ბავშვების შემთხვევაში, რადგან ყივანახველა მათთვის განსაკუთრებით საშიშია. თუ ბავშვს აქვს ხველა, რომელიც თან ახლავს ყივანის ხმა, ან გრძელდება რამდენიმე კვირა, სასურველია, რომ ის ექიმთან მიიყვანონ. ასევე მნიშვნელოვანია იცოდნენ, რომ ბავშვებს, რომლებიც არ არიან სრულად ვაქცინირებული, აქვთ უფრო მაღალი რისკი დაავადების განვითარების.
და ბოლოს, ყივანახველა არის სერიოზული ინფექციური დაავადება, რომელიც მნიშვნელოვან ზიანს აყენებს სასუნთქ სისტემას და შესაძლებელია მძიმე გართულებები გამოიწვიოს, განსაკუთრებით ბავშვებში და სუსტი იმუნიტეტის მქონე პირებში. ვაქცინაცია და ადრეული დიაგნოსტიკა მთავარ როლს თამაშობენ მისი პრევენციაში და მკურნალობაში. თუ გრძნობთ სიმპტომებს, ან ბავშვს აქვს ხანგრძლივი და განმეორებითი ხველა, უმჯობესია დროულად მიმართოთ ექიმს.